Het Centraal PlanBureau (CPB)  is een uitvinding van Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen. Vanaf het begin in 1945 hield het bureau zich bezig met het construeren van macroeconomische modellen. Dat gebeurt nog steeds. Met die modellen worden effecten van beleid door gerekend. Dat is mooi, zolang je die ‘doorrekeningen’ niet al te serieus neemt.

Op mijn colleges bespreek ik soms de pennevruchten van het CPB. Ik vertel er mijn studenten wel direct bij dat de CPB-resultaten niet al te letterlijk moeten worden genomen. De geschriften van het CPB zijn wat dat betreft te vergelijken met de teksten van de bijbel of de koran. Die teksten moet je zien in het licht van de tijd, ze als inspiratiebron beschouwen. De ellende begint zodra die teksten toch als onwrikbare waarheid worden aangenomen. Neem de discussie over de AOW-leeftijd. Een paar jaar geleden vond een groot deel van de politiek dat die AOW-leeftijd naar 67 jaar moest. Het toenmalige kabinet liet het CPB berekenen wat de effecten zouden zijn en ziet: het CPB-orakel rekende uit dat in 2035 de opbrengst 4 miljard euro zou zijn. Het was een volstrekt willekeurige uitkomst. Het is niet zo moeilijk om met andere aannames andere uitkomsten te krijgen. Maar in de politiek werd die 4 miljard als een soort heilig getal beschouwd. Iedereen die het niet eens was met een verhoging van de AOW-leeftijd en met een alternatief wilde komen, moest aantonen dat dit alternatief ook minstens 4 miljard euro zou opleveren. Maar, helaas, in Nederland heeft het CPB een monopolie op de glazen bol van de toekomstvoorspelling. Dus ieder alternatief zou eerst door die glazen bol van het CPB moeten en dan ook geen 4 miljard euro opleveren. Tenzij je natuurlijk voorstelde dat de verhoging van de AOW-leeftijd naar 69 jaar zou moeten zoals mijn collega Lans Bovenberg eens deed. Dan is de opbrengst navenant hoger.

Hoe weet het CPB dat het goed is de AOW-leeftijd te verhogen?

Hoe kwam het CPB in 2009 uit op een besparing van 4 miljard in 2030? Door een model, dat als een soort glazen bol werd gebruikt. Wat redelijk zeker is als de AOW-leeftijd verhoogd wordt van 65 naar 67 jaar, is dat in 2030 aan 66 en 67-jarigen geen AOW meer uitgekeerd hoeft te worden. Dat bespaart 4 miljard euro. Was dat dan alles? Nee, want er kunnen daarnaast nog veel meer minnen en plussen optreden. Het CPB zag voor 3 miljard minnen en voor 3 miljard plussen. Wat de plussen betreft, nam het CPB bijvoorbeeld aan dat als de AOW-leeftijd verhoogd zou worden, oudere werknemers hun pensioneringsdatum mee zouden laten schuiven met de wettelijk vastgestelde AOW-leeftijd. Er zouden dus meer ouderen willen werken. Volgens de berekeningen van het CPB leidde een hogere AOW-leeftijd ertoe dat 70.000 personen van 55 jaar of ouder zich extra op de arbeidsmarkt zouden melden. Dit zou tot een extra belastingopbrengst van twee miljard euro leiden. Het CPB ging er dus vanuit dat de extra ouderen die zich op de arbeidsmarkt aanbieden, ook aan een baan zouden komen.

En als het CPB het mis heeft over de AOW-leeftijd?

Die extra ouderen zouden aan de slag komen doordat de markt zijn werk zou doen. Lonen voor ouderen gaan dalen en werkgevers zouden hen in dienst nemen of houden. Maar hoe wist het CPB dat zo zeker? Waarom zouden werkgevers die ouderen in dienst nemen? Werkgevers beschouwen ouderen vaak als een verliespost in hun bedrijf. Als de AOW-leeftijd wordt verhoogd, wordt die verliespost hoger en werkgevers kunnen er dan voor kiezen ouderen eerder te ontslaan, zelfs als hun loon daalt. Dat geldt nu (2013), maar misschien ook in 2030. De overheid krijgt dan niet 2 miljard euro extra aan belastingen zoals het CPB berekende. Integendeel: de werkloosheid onder ouderen zal toenemen. In plaats van 2 miljard euro plus ontstaat er dan 1 miljard euro min. Als (jongere) werknemers via hun vakbonden dan ook nog een aanvulling wensen op de verloren gegane pensioenen, zullen pensioenpremies moeten stijgen waardoor de overheid nog minder inkomstenbelasting binnen haalt. Door al deze ‘nieuwe’ minnen op te tellen kwam ik er op uit dat de overheid twee miljard euro duurder uit zou komen in 2030 door een hogere AOW-leeftijd. Mijn berekening werd niet serieus genomen. Natuurlijk niet, ik ben een orakel zonder model en het CPB is een orakel met diverse modellen die allemaal serieus genomen worden door de politiek. De berekeningen van het CPB werden als zoete koek geslikt door het merendeel van de politici en dus werd de AOW-leeftijd verhoogd. Niet pas in 2030 zoals eerst de bedoeling was, maar nu al. Is er een positief effect? Voorlopig is de werkloosheid onder ouderen flink aan het toenemen.


0 reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.