We weten nu dat economen in het publieke debat altijd gelijk hebben. De reden is dat door een juiste keuze van aannames vanzelf de conclusies volgen die de econoom graag trekt. In deze blog gaan we dat demonstreren aan de hand van het voorbeeld van vrij verkeer van werknemers in de EU, een van de grondbeginselen waarop de EU is gebaseerd. Het is niet moeilijk te bewijzen dat dit beginsel goed is voor ons allemaal, maar het bewijs dat vrij verkeer slechte effecten heeft, is ook niet moeilijk te overleggen. Laten we met het eerste bewijs beginnen.
Waarom vrij verkeer van werknemers in de EU goed voor ons is
We beginnen met een aantal aannames, namelijk dat werkenden mobiel zijn over de grenzen heen, dat er geen migratiekosten zijn en dat werkenden bij hun migratiekeuze zich laten leiden door de wens het inkomen te maximaliseren. We constateren vervolgens dat de (marginale) productiviteit van werknemers in verschillende lidstaten ongelijk is. In West Europa is die veel hoger dan in Oost Europa. Daar zijn veel oorzaken voor aan te wijzen. Zo worden er in West Europa geavanceerdere productietechnieken toegepast dan in Oost Europa, is in West Europa de organisatie van de productie en de handel beter, enzovoorts. Daardoor en omdat in West Europa de arbeidsparticipatie en dus het arbeidsaanbod lager is, zijn de lonen in West Europa (voor hetzelfde werk) veel hoger dan in Oost Europa. Tot vroeg in deze eeuw hadden de beloningsverschillen tussen West en Oost Europa geen enkele consequentie, want de Oost Europese landen waren geen lid van de EU en dus konden Poolse werknemers niet onbeperkt in West Europa werk gaan zoeken.
Dat veranderde toen Oost Europese landen, met Polen voorop, lid werden van de EU in 2004. Poolse werknemers konden hun heil in West Europa beproeven en dat deden ze; ze migreerden volop naar West Europa, inclusief het Verenigd Koninkrijk (zie grafiek). De standaard economische redenering waarom migratie goed voor iedereen is, gaat dan als volgt. In het westen kun je als Europese werknemer veel meer verdienen dan in het oosten (zie boven). Als mensen vanuit laag-productiviteitslanden (Polen, PL) vertrekken naar hoog- productiviteitslanden (Nederland, NL) wordt er in NL meer geproduceerd en in PL minder. Het totale effect is echter dat de totale productie in NL en PL tezamen toeneemt. Dat is niet zo moeilijk te beredeneren. In PL is de productiviteit lager dan in NL en dus zal als PL werknemers in NL gaan werken het verlies aan productie in PL lager zijn dan de extra productie in NL. Dus: in NL is productie meer toegenomen dan die in PL is afgenomen. Het totale effect van migratie op de Europese welvaart is dus positief. De PL werknemers die in NL zijn komen werken verdienen meer dan ze in PL verdienden en gaan er dus op vooruit. Voor de PL werknemers die niet geëmigreerd zijn naar NL, maar in PL zijn blijven werken, is er ook goed nieuws. Hun lonen in PL gaan stijgen omdat ze schaarser zijn geworden door het vertrek van sommige van hun collega’s naar NL. Kortom, het openen van de grenzen voor vrij verkeer van werknemers is één grote goed-nieuws show.
Waarom vrij verkeer van werknemers in de EU slecht voor ons is
Op grond van het beginsel van vrij verkeer van werknemers gingen Poolse burgers in West Europa werken. Veel politici en ook economen hadden dat bij de toelating van de Oost-Europese landen tot de EU niet verwacht en eigenlijk ook niet gehoopt. Desondanks steunden ze aan het begin van deze eeuw het vrije verkeer voor werknemers in de EU, want dat zou tot een toename van de totale welvaart in de EU leiden. Ze zeiden er niet bij (of wisten niet) dat dit niet voor iedereen geldt. De mensen die moeten concurreren met de immigranten krijgen (door die concurrentie) minder inkomen, want als de schaarste (aan werknemers) afneemt, daalt de prijs (het loon). Als het loon niet kan dalen, bijvoorbeeld omdat die contractueel zijn vastgelegd in cao’s, dan zullen Poolse werknemers ‘autochtone’ werknemers kunnen verdringen uit hun baan, zodat zij werkloos worden. Dit zijn nogal voor de hand liggende effecten die economen en/of politici ook hadden kunnen bedenken. Sommigen (waaronder schrijver dezes) deden dat ook, maar hun stem werd niet gehoord. Het project EU moest door en een succes worden. Later, pas veel later kwam de hartekreet van minister Asscher in de zomer van 2013 dat migratie tot een massale verdringing aan de onderkant van de arbeidsmarkt zou leiden. Toen waren de negatieve effecten van het vrij verkeer allang niet meer terug te draaien.
Zie op dit economieblog andere berichten over de effecten van migratie: hier en hier.
0 reacties